طرح تنظیم دروس استاد حضرت آیه الله جوادی آملی

فلسفه اسلامی از ابتدای پیدایش، فیلسوفان متعددی را همچون فارابی، بوعلی، بهمنیار، سهروردی و میرداماد به خود دیده است. در این میان صدرالمتألهین فیلسوف مسلمانی است که اوج فلسفه را در فرهنگ و تمدن اسلامی را نمایان نموده است. نظام فلسفی او که به حکمت متعالیه شهرت یافته امروزه علاوه بر محققین و دانش¬پژوهان حوزه فلسفه و عرفان مورد توجه حوزه¬های متعدد علوم انسانی نیز قرار گرفته است...

معرفی شرح اسفار اربعه:

فلسفه اسلامی از ابتدای پیدایش، فیلسوفان متعددی را همچون فارابی، بوعلی، بهمنیار، سهروردی و میرداماد به خود دیده است. در این میان صدرالمتألهین فیلسوف مسلمانی است که اوج فلسفه را در فرهنگ و تمدن اسلامی را نمایان نموده است. نظام فلسفی او که به حکمت متعالیه شهرت یافته امروزه علاوه بر محققین و دانش پژوهان حوزه فلسفه و عرفان مورد توجه حوزه های متعدد علوم انسانی نیز قرار گرفته است. «حکمت متعالیه فی شرح الاسفار العقلیه الاربعه» یکی از مهمترین آثار فاخر این حکیم متأله است که به شرح سفرهای چهارگانه عقلی انسان می پردازد و در 9 جلد به چاپ رسیده است. این اثر سال هاست که در سطوح عالی حوزه های فلسفی تدریس می شود. یکی از حکمای عصر حاضر که به تدریس این اثر پرداخته اند، حکیم متأله آیت الله جوادی آملی است. این کتاب در گذشته طی سه دوره توسط ایشان تدریس شده است. در دوره سوم تدریس نظر ایشان تنها به سطح اسفار نبوده، بلکه بر آن بود که این تفکر در بستر تمامی آثار صدرا و افزون بر آن در بستر تمامی کتابهای که راجع به این زمینه تدوین شده است، بررسی شود؛ اعم از کتابهای حکمای قبل از اسلام، متکلمان اسلامی، حکما و عرفای اسلامی و حتی اندیشه معاصر. مجموعه کتابهای رحیق مختوم محصول تدریس دوره سوم استاد است که ابتدا توسط برخی از شاگردان ایشان تدوین شده و بعد از آن به ملاحظه حضرت استاد رسیده است. ایشان به هنگام ملاحظه اصلاحات لازم و همچنین مواردی که مکمل بحث بوده است را اضافه نموده اند. نتیجه این تلاش علمی تا کنون در 16 جلد انتشار یافته و جلد 17 آماده انتشار است و به زودی به طلاب علوم عقلی عرضه خواهد شد.

طرح تنظیم شرح فصوص الحکم نیز به همین قرار است. حضرت استاد در سالهای گذشته کرسی تدریس این کتاب قوی عرفانی را آغاز کردند و سپس توسط شاگردان استاد در پژوهشگاه، تحقیق و تنظیم شده است که حدودا به 15 جلد می رسد. در حال حاضر این اثر در مرحله ملاحظه حضرت استاد قرار دارد.
در کنار این دو درس، دروس سنگین دیگری نظیر تسنیم و فقه و اصول و ... نیز دارند که هر کدام در قالب پروژه های مستقل در حال انجام است.

معرفی شرح فصوص الحکم

حاصلِ حیاتِ عرفانیِ شیخ اکبر محیی الدین ابن عربی دو کتاب وزین «فتوحات مکیه» و «فصوص الحکم» و صدها رساله متنوع در عرفان است. کتاب نخست را می توان دایرۀ المعارف عرفان نظری دانست که مشحون از معارف عرفانی و حقایق نفسانی است و کتاب دوم چکیده و اساس نظریات ابن عربی است که در میان پیروان و علاقه مندان او محلّ نظر بوده، به طوری که افزون بر صد شرحِ معتنابه بر آن نگاشته شده است. به گفته نویسنده، این کتاب را پیامبر اکرم (ص) در عالم رؤیا به او داده تا به مردم برساند و آنها از معارف آن بهره مند شوند. فصوص¬الحکم از بیست و هفت فصّ (نگین انگشتری) تشکیل شده که هر فصّ یادآور حیاتِ پیامبری از سفیرانِ الهی است که مزیّن به نامی از نام های خداوند شده است. از مهمترین شرح های فصوصا الحکم می توان به شرح مؤیّدالدین جَندی اشاره کرد. این اثر نخستین شرح مفصّل فصوص الحکم است که به خوبی مشکلات فصوص را حلّ کرده و مرجع شرح های دیگر قرار گرفته است. اما در میان این همه شرح از عارفانِ طراز اوّلِ جهانِ اسلام، شرح قیصری بود که به¬دلیل قلم روان و استادانه او در تعلیم عرفان مورد توجه قرار گرفت و در حوزه¬های علمیه، کتابِ درسیِ عرفانِ نظری شد. از ویژگیهای این کتاب مقدمه تفصیلی قیصری است که اُمهات مسائل عرفان نظری را در دوازده فصل به بند کشید. به هر روی درکِ متنِ فخیمِ فصوص و فهمِ ظرافت هایِ شرحِ قیصری برای هر طلبۀ عرفان آسان به نظر نمی رسد. حضرت آیت الله جوادی آملی که بر مبانی حکمت متعالیه و عرفان نظری تسلط دارد، به تعلیمِ شرحِ قیصریِ فصوص در سایۀ نظر به دیگر شرح ها و کتابهای عرفانی و با استفاده از مبانی حکمت متعالیه پرداخته است. این نکته توجه پذیر است که به دلیل اُلفت قیصری و دیگر شارحان فصوص به حکمت مشائی نتوانسته اند آن گونه که درخور مطلب است به تبیین استدلالی مبانی عرفان نظری بپردازند. از این رو حضرت استاد با تسلطی که بر مبانی حکمت متعالیه داشته اند، به فراخور بحث با نگاه انتقادی به شرح قیصری و متن فصوص برخی نکات ارزشمند را یادآوری کرده اند. بنابراین نباید درس گفتارهای استاد را صرف تبیین و روشن سازی شرح قیصری بر فصوص الحکم ابن عربی دانست، بلکه ظرافت¬های نگاه حکیمانۀ ایشان در میان مطلب هویداست. از مجموعۀ این درس گفتارها، شرح ایشان بر مقدمه قیصری در حال آماده سازی و انتشار است که بزودی در دو مجلّد به محضر طالبان عرفان نظری تقدیم می گردد.
در کنار این درس، دروس سنگین دیگری نظیر تدریس اسفار، تدریس تفسیر و فقه و اصول و ... نیز دارند که هر کدام در قالب پروژه های مستقل در حال انجام است.