چکیده:

جريان معاد و زندگي پس از مرگ، آن‌چنان پيچيده و دشوار است كه آراء متفكران بشري درباره آن، بيش از آنچه كه درباره آغاز جهان و مبدأ عالم دچار دشواري شده، به ابهام و نابساماني برخورد كرده است؛ زيرا نه تنها ماديون و منكران مبدأ عالم، پاياني براي جهان قائل نبوده، منكر معادند، بلكه برخي از معتقدان به مبدأ عالم و مؤمنان به آفريدگار جهان نيز درباره قيامت ترديد داشته و آن را نپذيرفته‌اند و اين گذشته از پيچيدگي مسئله معاد، نكته ديگري دارد كه در انكار آن بي‌اثر نيست؛