این نشست که دهمین دور از گفتگوهای دینی میان ایران و واتیکان محسوب می شد، نخستین روزهای آذرماه سال جاری به همت مرکز بین‌المللی گفت‌وگوی ادیان سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و مشارکت تنی چند از اساتید شاخص حوزه و دانشگاه، برگزار شد.

آنچه در ادامه می آید، مشروح گفتگوی خبرنگار خبرگزاری «حوزه»، با حجت الاسلام و المسلمین مرتضی جوادی آملی، از اعضاء حاضر در هیئت اعزامی به واتیکان است که در ادامه از نظر می گذرانیم.

حجت الاسلام والمسلمین مرتضی جوادی آملی با اشاره به الزامات مطرح در اعزام هیئت ایرانی به واتیکان به منظور شرکت در دهمین دور از نشست گفتگوی اسلام و مسیحیت اظهار داشت: اقتضای دین و آیین توحیدی، آن است که ادیان الهی گرچه به ظاهر مختلف هستند ولی در واقع یک دین به شمار می روند، چرا که آن چه از ناحیه خدای متعال به نام دین ارسال ونازل شده ، اساساً نمی تواند بیش از یک دین باشد.

همه انبیا در واقع پیام آور یک دین بوده اند

وی افزود: البته جلوه های بیرونی دین که در حقیقت جلوه های زمینی آن هستند به جهت تغییر نسل ها و تغییر مکان ها و .... دارای کثرت هستند؛ در یک دوره ای از حضرت آدم(ع)، حضرت نوح(ع) ابراهیم(ع) و موسی(ع) و عیسی(ع) و پیامبر(ص) سخن به میان است ولی همه این ادیان بخشی از دین را برای جامعه بشری به همراه آوردند ، ضمن آن که همه آن ها در جهت تکمیل و نهایی شدن قرار داشتند و در نهایت دین خاتم الانبیا(ع) مطرح شد و زمانی که پیامبر اکرم (ص) دین اسلام را عرضه می کند این سخن یعنی همه ادیان پیامبران به صحنه آمده است.

این استاد حوزه بیان داشت: به همین خاطر است که می بینیم نام مبارک بیش از بیست و پنج پیامبر در قرآن ذکر شده و از سنن و سیره و نوع تاریخی که بر آنها گذشته سخن به میان آمده و خداوند می فرماید که ای پیامبر ایام الله و وضعیت این انبیا را برای مردم بیان کن؛ در واقع خداوند متعال صحنه همه ادیان را به عرصه اسلام می آورد و لذا این گونه نیست که ادیان گذشته را به تاریخ و موزه ذهن و فرهنگ بسپاریم و بخواهیم اسلام را در مقابل ادیان دیگر قرار دهیم و بقیه را منسوخ بدانیم.

تجلیل قرآن کریم از همه انبیای الهی

وی در توضیح این مطلب گفت: باید توجه داشت که شریعت ها نسخ می شوند، ولی آنچه که خواهد ماند، جنبه ثابت مبتنی بر باورهای اصیل است؛ این تصور باید برای جامعه معین شود که همان گونه که پیامبر اکرم(ص) مورد تجلیل است انبیای دیگر الهی نیز از سوی مردم باید مورد تجلیل واقع شوند، به این خاطر که این بزرگان در قرآن کریم الگو معرفی شده اند و پروردگار عالم بیان می کنند که مردم از حضرت ابراهیم(ع) الگو بگیرند؛ یا اینکه فرمودند از حضرت آسیه(س) و مریم(س) الگوبگیرید.

وی افزود: حضرت مریم(س) مختص به جریان مسیحیت نیست یا حضرت آسیه(س) به جریان حضرت موسی(ع) به شکل صرف تعلق ندارد بلکه به انسانیت و عالم دین تعلق دارند؛ باید جامعه را در سطحی وارد میدان معرفت دینی کنیم که همه مباحثی که در عرصه دین دیده می شود به آن ادیان نیز توجه شده است.

وحدت ادیان در جنبه الهی و کثرت در بُعد زمینی

حجت الاسلام و المسلمین جوادی آملی ادامه داد: متاسفانه نگاه نادرستی در جامعه ما شکل گرفته و این مشکل نیز به عملکردها باز می گردد؛ دین یک حقیقت است که دارای وحدت در جنبه الهی و کثرت در بُعد زمینی است؛ هر کدام از انبیای الهی سهمی را برای حقیقت بشر آورده اند و این گونه مسایل نشان می دهد که همه ما در یک ظرف واحد به فعالیت علمی می پردازیم.

وی با تاکید بر این نکته که اساساً دین، یک دین است و اگر سایر ادیان با رویکردهای مخلتف آمده اند، این رویکردها دلیل بر متفاوت بودن حقیقت نیست، گفت: زمانی که آیت الله العظمی جوادی آملی با پاپ اسبق ملاقات کردند، به این نکته اشاره کرده و فرمودند این گونه نیست که حضرت موسی(ع) نشان قهر خدا و حضرت عیسی(ع) نشان صلح باشد، بلکه عیسی مسیح (ع) همه آنچه حضرت موسی(ع) آورده را تصدیق کرده است؛ البته ممکن است رویکرد انبیا به واسطه زمان و مکان متفاوت باشد ولی روح آنها واحد است؛ لذا فعالان عرصه دین باید بیان کنند که دین در گستره واحد آمده و به رغم کثرت ها، حقیقت دین واحد است و لذا اگر جلساتی بین ادیان مطرح است باید راجع به همه آنها صحبت کنیم.

نیازمند گفتگوی اسلام با یهودیت و مسیحیت هستیم

وی اضافه کرد: به همین جهت است که امروز مباحث اسلام و مسیحیت مطرح است و ما باید در خصوص اسلام و یهودیت نیز صحبت کنیم البته نه صهیونیسم که یک جریان و فرقه سیاسی آن هم به صورت نژاد پرستانه است که بر اساس قدرت سیاسی شکل گرفته و با آیین اصیل حضرت موسی(ع) نیز در تقابل است؛ خداوند چندین بار در قرآن قصه حضرت موسی(ع) را نقل کرده و جالب این که نماد مبارزه و مقابله با ظلم و استکبار در قرآن کریم حضرت موسی(ع) است ولی این مساله نیز در جامعه ما شناخته شده نیست.

رییس بنیاد بین المللی علوم وحیانی اسراء همچنین با تاکید بر این که ادیان الهی بایستی امروز به میدان بیایند، اظهار داشت: راز قوی شدن دین واره ها و جریان های انحرافی به نام دین آن است که این اختلاف در حوزه دین رخ داده و مسیحیت و یهودیت و اسلام بعضاً تلقی درستی از هم ندارند و در فضای کثرت حضور دارند و در این فضای کثرت ، طبعاً اختلاف هم رخ می دهد.

چرا ادیان ابراهیمی به جز اسلام نتوانستند فعال باقی بمانند؟!

وی در ادامه با بیان این که امروزه یک جریانی در جوامع پیشرفته در حال رخ دادن است که به نام جامعه مدنی فضای جامعه را به سمت راهبری اخلاقی به پیش می برد، گفت: آنچه مسلم است این که این راهبری با راهبری دینی متفاوت است و نسبت به راهبری دینی ناقص است؛ توضیح آن که ادیان ابراهیمی به جز اسلام به دلیل این که نتوانستند فضای عقلانیت را وارد دین خود کنند لذا نتوانستند در فضای کنونی باقی بمانند و اتفاقی که افتاده این است که از حیثیت جامعه دینی به سمت جامعه مدنی نزول کرده و به سمت راهبری اخلاقی رفته اند و مباحث کلامی نیز مورد بحث قرار نمی دهند ؛ در واقع آنها جنبه ماورایی انسان را حذف کرده و جنبه الهی که انسان را به منبع و محتوا وصل می کند، قطع نموده اند.

لزوم ارتقای سطح گفتگوها از نگاه اخلاقی به نگاه دینی

این استاد و محقق حوزوی بیان داشت: در همین گفتگوهای اخیر به این مساله پرداخته شد که زندگی که امروزه بشر به آن نیاز دارد دارای چه اقتضایی است؛ امروزه مسیحیت اصل صلح و دوستی را به عنوان تراز تمام بحث های خود مطرح می کند؛ این سخن درست و اخلاقی است ولی سطحی نیست که از جایگاه دینی به آن می اندیشیم.

وی افزود: در واقع بحث اسلام و مسیحیت نیازمند این است که در فصل اول دین را در یک سطح خاص ببینیم و ادیان الهی را در آن سطح حاضر ببینیم و مسیحیت و اسلام و... را جدا نبینیم چنانچه اسلام نیز گذشته را تصدیق کرده و گذشته را به صحنه گفتگو آورده است.

وی اضافه کرد: جنبه های دینی که انبیای الهی آورده اند برای انسانیتی است که همچنان زنده است؛ سلوک حضرت موسی (ع)که خود نماد مبارزه با ظلم و ستم و دستگیری از مردم جامعه است مدل الهی دین است؛ حضرت عیسی(ع) زهد و بی رغبتی نسبت به دنیا را مورد تاکید قرار داده اند که این بحث از جایگاه توحیدی برخوردار است؛ همچنین قدرت حضرت موسی(ع) در مقابل فرعون نیز از جایگاه سیاسی نبود بلکه از جایگاه توحیدی بود و به همین خاطر خدای متعال از عبارت فذکر ایام الله استفاده کرده است. در حقیقت حضرت موسی(ع) از جایگاه خداوند آمده تا حاکمیت و ربوبیت پروردگار عالم را در مقابل ربوبیت فرعون مطرح سازد.

انتقاد از نگاه صرفاً تاریخی روشنفکران به انبیای الهی

پایگاه اطلاع رسانی اسراء: حجت الاسلام و المسلمین دکتر مرتضی جوادی آملی ریاست بنیاد بین المللی علاوم وحیانی اسراء در گفتگوی اختصاصی با خبرگزاری حوزه به تشریح ابعاد مختلف و اهمیت نشست گفتگوهای دینی میان ایران و واتیکان پرداخت.

این  استاد حوزه و دانشگاه در بخشی از سخنان خود ضمن انتقاد از برخی روشنفکران که مباحث مربوط به پیامبران گذشته و همچنین پیامبر اسلام را صرفاً از دید تاریخی مورد توجه قرار می دهند، گفت: این در حالی است که پیامبر اکرم(ص) تمام انحرافات را کنار زده و یک دین نقی، تقی و پاک را از زمان حضرت آدم(ع) تاکنون پیش روی انسان قرارداده است؛ در واقع از این منظر همه انبیاء سلسله و زنجیره ای از خیر و برکت الهی هستند.

وی افزود: متاسفانه گاهی همین غفلت در جامعه فرهنگی، دینی و حتی حوزوی نیز دیده می شود و حال آن که اگر ما بخواهیم به مسیحیت و یهودیت مثل آمریکا و شوروی برخورد کنیم به بهره ی دینی نمی رسیم؛ اگر مسیحیت را کنار بگذاریم باید از این حیث نیز نگاه کنیم که تفکر حضرت مسیح و حضرت موسی(ع) بخشی از دین اسلام است ؛خداوند متعال به پیامبر اکرم(ص) بیان می کند که به مردم بگو حضرت موسی(ع) و حضرت عیسی(ع) چه کرده اند.

حجت الاسلام و المسلمین جوادی آملی تصریح کرد: از این حیث بنده معتقدم که رسانه حوزه وظیفه دارد این مطلب را تبیین کند که سطح دین تمام اجزای دین و هویت بشریت و الهی را مد نظر دارد؛ بر اساس دین الهی می توان نظامات اجتماعی را به بهترین شکل برخاسته از توحید مطرح کرد و نگرش حقانی داشت.

وی افزود: امروزه که بحث فلسفه اخلاق و اخلاق عملی در نظامات اجتماعی راه پیدا کرده و به عنوان سقف شرافت انسانی بحث می شود به نظر بیشتر یک نیرنگ دانشی است یعنی بدون اینکه معنایی برای این مساله داشته باشیم به یک فهم بشری اتکا می کنیم و آنها را به میدان می آوریم در حالی که اینها در حال گذار هستند و ممکن است این فلسفه اخلاق در عصرهای بعدی تغییر کند.

به دنبال اخلاقی هستیم که خاستگاهش توحید است

این استاد حوزه علمیه قم یادآور شد: چنین فضایی از تفکر هیچ گاه اخلاق اصیل مبتنی بر توحید را به ما ارایه نمی دهد، چرا که این اخلاق یک اخلاق شرافتمندانه نیست البته شاید به عنوان یک قانون برای بشر کارایی داشته باشد ولی نمی تواند کمال انسانی و الهی را برای انسان تضمین کند؛ ما به دنبال اخلاقی هستیم که خاستگاه توحید داشته باشد و آن اخلاقی مدنظر ماست که خدای متعال در وصف پیامبر اکرم ، از آن به "خُلق عظیم" یاد کرده است؛ اخلاقی که روح انسانی را با خدا پیوند می دهد، همان اخلاق اصیل است.

دو آسیب عمده ای که مسیحیت به آن دچار است

وی در قسمت دیگری از صحبت های خود با اشاره به این نکته که مسیحیت از دو جایگاه آسیب جدی دیده است ، ابراز داشت: آنچه به طور ویژه برای ما قابل توجه است که مسیحیت دیروز مایه عبرت اسلام امروز است، به خصوص از این حیث که قدرت مسیحیت در این برج ها و کلیساها و فضایی که داشته اند ما می توانیم شاهد باشیم، به طوری که اگر تمام مساجد قم را جمع کنیم شاید به اندازه یک کلیسای مهم آن ها هم نشود و این سخن به آن معناست که از حیث ظاهری و قدرت کلیسا یک امپراطوری بوده و حتی در تاریخ هست که کلیسای شهر میلان یکصد سال زمان ساخت آن به طول انجامیده است.

وی همچنین بیان داشت: خداوند متعال می فرماید ما در یک نشئه، روح را فرستادیم، آن روح برای حضرت مریم(س)، تمثل کرد و از نشئه عقل به نشئه مثال تنزل کرد؛ چون بحث تمثل مطرح است هنر تمثل در مسیحیت به اوج رسیده است؛ ایتالیا کشور مجسمه است زیرا آنها از خاستگاه دین این بحث را دنبال می کردند؛ ای کاش عالمان مسیحی نگرش دین را بر اساس رویکرد عرفانی می یافتند و نگرش تمثلی را در آنجا پیاده کردند و حال آن که متاسفانه آنها تمثل را در تجسد دیدند که حتی جریان های تثلیثی نیز به اینجا منتهی شده است.

مسیحیت دیروز مایه عبرت امروز ماست

رییس بنیاد بین المللی علوم وحیانی اسراء با تاکید بر این که مسیحیت دیروز مایه عبرت امروز ماست ، افزود: دو جریان در درون مسیحیت به این دین آسیب جدی زد و بدن مسیحیت را مجروح کرد؛ مشکل درونی که برای آنها رخ داد، ناظر به رفع عقلانیت از خود بود؛ آنها گفتند که ما با تفکر عقل و اندیشه مخالف هستیم و وقتی عقل تعطیل شد جنبه اخباریگری رشد یافت که این رویکرد نمی تواند این دین را به روز کند؛ دین عمق و لایه دارد ولی این دفینه هایی که در متن دین نهاده شده را قدرت عقل که نبی باطنی است استخراج می کند.

وی بیان داشت: به این ترتیب مسیحیان یک سری از مباحث عقلی را مطرح کردند ولی به دلیل این که دچار یک نظام سنتی و سلفی و اخباری گری بودند از سخنانی که از جایگاه تفکر عقلی روی همین بساط دین پیاده شد را قبول نمی کردند؛ به این دلیل که این مباحث تجدد گرایی محسوب می شد این رویکرد برای آنها قابل قبول نبود.

وی افزود: به تعبیر روایات ما کسی که عقل نداشته باشد دین ندارد زیرا دین بر محمل عقل سوار می شود و اساساً محملی که دین قرار است بر آن سوار شود عقل است.

حجت الاسلام و السملمین جوادی آملی تاکید کرد: البته باید توجه داشت که این آفتی است که ما را نیز تهدید می شویم، کما این که جریان داعش و تکفیری از این جا شکل گرفتند که عقلانیت را از دین خارج کردند و به همین دلیل جریان افراط گرایی رشد کرد.

وی ادامه داد:  آسیب دیگری که دچار مسیحیت شد وصل شدن آن به حکومت بود ؛ البته مشکل جایی است که دین ما حکومتی شود نه اینکه حکومت ما دینی باشد؛ آنچه از حوزه انقلابی انتظار داریم این است که همان حوزه ای که انقلاب کرد حکومت و نظام را نگه دارد نه حوزه ساختگی و حوزه ای که با سفارشات شکل بگیرد؛ متاسفانه با توجه به اهمیت نگاه رهبری و مراجع هنوز سازوکارهای آن شکل نگرفته است.

رئیس بنیاد بین المللی علوم وحیانی اسرا در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به این که بخشی قابل توجهی از علمای مسیحی جهان عموماً شناخت خاصی نسبت به تشیع ندارند ، بلکه بر اثر ظهور وبروز حاکمیت اهل سنت و اندیشه وهابیت در عربستان بیشتر نگاهشان از اسلام معطوف به آن است، گفت: البته عربستان و واتیکان به هم تمایلی ندارند که به جهت بحث تکفیر است که وهابیون دارند و لذا این ارتباط شکل نگرفته است و حال آن که بحث همزیسیتی مسالمت آمیز در وحی و مکتب پیامبر کاملا موجود است.

نگاه مثبت ایران اسلامی به روابط با واتیکان

وی افزود: از سویی اسلامی که در ایران بر اساس مکتب تشیع وجود دارد یک نگاه اصیل مبتنی بر کتاب و  سنت را ارایه می دهد که در این نگاه بحث تعامل و مذاکرات در فضای دینی مورد توجه است و لذا به همین خاطر است که از اوایل انقلاب این ارتباط میان ما و واتیکان برقرار بوده و به خصوص در طول 20 سال اخیر این روابط مستحکم تر هم شده است.

این استاد حوزه با اشاره به این که واتیکان و مسیحیت به رغم همه نقص ها و مباحث خاص خود فرصتی برای جهان و ایران است که ازاین طریق با جهان مذاکره کند و سیاست های خود را با همراهی با واتیکان به میدان بیاورد، ابراز داشت: واتیکان کشوری است که قدرت سیاسی و نظامی ندارد و تنها سلاح آن گفتگو است و این مساله آرزوی ماست زیرا ما به دنبال جهانی بوده ایم که با گفتگو بتوانیم آن را بسازیم.

وی اضافه کرد: واتیکان امروز با زبان معنویت و اخلاق با دنیا صحبت می کند و اگر امروز از رفع فقر و ظلم و زدودن محرومیت سخن می گوید از جایگاه معنوی است؛ حال آن که اسلام با قدرت معنا و اخلاق بهتر از مسیحیت هم تاثیرگذارتر است، ولی تا زمانی که صرفاً قدرت های سیاسی و امنیتی و نظامی بخواهند مطرح باشند چندان مجال معنا و گفتگو یافت نمی شود.

گفتگوی صلح آمیز واتیکان؛ فرصتی ارزشمند برای اسلام و شیعه

اسلامی که در ایران بر اساس مکتب تشیع وجود دارد یک نگاه اصیل مبتنی بر کتاب و  سنت را ارایه می دهد که در این نگاه بحث تعامل و مذاکرات در فضای دینی مورد توجه است و لذا به همین خاطر است که از اوایل انقلاب این ارتباط میان ما و واتیکان برقرار بوده و به خصوص در طول 20 سال اخیر این روابط مستحکم تر هم شده است.

 در توضیح این بخش از سخنان خود گفت: طبعاً این جریان برای قدرت ها پشتوانه می شوند و کسانی که پول و قدرت و نظامی گری دارند به این وجوه می نازند ولی واتیکان که قدرت خود را معنا و گفتگو می داند با زبان گفتگو وارد می شود؛ او با هیچ کس وارد جنگ نمی شود و از همه انتظار صلح و دوستی دارد و بر اساس دوستی روابط دیگران را توصیه می کند؛ ما به صلح پایدار می اندیشیم، ولی با زبان جنگ نمی توان صلح عادلانه ایجاد کرد؛ البته دفاع غیر از جنگ است که این دفاع مقدس سرمایه ماست و اساساً نمی توان اسم آن را جنگ گذاشت.

حجت الاسلام و المسلمین جوادی آملی همچنین در خصوص سخنان مطرح شده پاپ در این دور از نشست ها و فضای کلی حاکم بر مذاکرات علمی طرفین اظهار داشت: پاپ در خصوص مباحث ایران با اشاره به این که ایران از راه مذاکره وارد شده و توانسته نظام جهانی را به سمت صلح توجه داده و تهدیدها را کم کند ، استقبال کرد و به نظر او هم امروز باید از بهترین فرصت هایی که منازعات به مناسبات مبدل شده نهایت استفاده را در جهت ایجاد صلح عادلانه داشت و روی سخن ما هم همواره این بوده که نه ظلم وجود داشته باشد و نه این که بخواهیم زیربار ظلم برویم.

تغییر نگاه واتیکان به اسلام در این دور نشست ها مشهود بوده است

وی با بیان این که نگاه واتیکان در طی این ده دور از نشست بسیار تغییر کرده است، گفت: آنها ابتدا متوجه شدند که ایران جای هراس ندارد و لذا ایران هراسی بیهوده است؛ پاپ در جلسه ای که با او داشتیم نیز تصریح کرد که داعش تروریست است ولی اسلام تروریست نیست که این مساله و این نگاه یک فرصت ارزشمند برای ما به شمار می رود، در حالی که دشمنان به ایران هراسی می پردازند شخصیتی مثل پاپ بیان می کند که اسلام تروریسم نیست که این بحث در تمام جهان منتشر شد.

رئیس بنیاد بین المللی علوم وحیانی اسراء همچنین بیان داشت که چقدر وحشتناک است که دین را خاستگاه تروریسم بدانیم؛ به اعتقاد من ما با چه زبانی می توانیم و می توانستیم به دنیا بقبولانیم که اندیشه وهابیت و حمایت های عربستان و فضایی که دشمنان وصهیونیسم ایجاد کردند باعث تروریسم شده و نگاه ایران این نیست و لذا سخنان پاپ با توجه به جایگاه جهانی ایشان نشان داد که نگاه واتیکان به اسلام و شیعه فرق کرده است.

ضرورت تقویت بُرد رسانه ای این نشست ها

وی با ابراز تاسف از این که این مباحث چندان بُرد رسانه ای در کشور ما و در عرصه بین الملل پیدا نکرده است، افزود؛ اگر رسانه ها دغدغه اسلام و دفع ایران هراسی و اسلامی هراسی دارند باید به این مساله توجه کنند؛ مسیحیت بیان می کند که جنگ که هیچ حتی بیگانه هراسی را از منطق تفکر بشری حذف کنید؛ در کل این دستاوردها برای نظام و اسلام و جامعه ما ارزشمند است.

وی یادآور شد: از سویی ما متاسفانه به قدرت داخلی مان برای بیان مواضع خارجی مان توجه و سرمایه گذاری می کنیم و حال آن که قدرت داخلی یک سرمایه است که برای صیانت از کشور می خواهیم نه اینکه آن را عنصری برای وحدت در نظر بگیریم؛ آیت الله العظمی جوادی آملی می فرمایند که این گونه نیست که جامعه در عصر ظهور با شمشیر اصلاح شود بلکه امام (ع) عقول را به تکامل می رساند.

مناسبات ما با واتیکان ، فرصت است نه تهدید

رییس بنیاد بین المللی علوم وحیانی اسراء با تاکید بر این که ما باید مناسبات میان خود و واتیکان را به عنوان فرصت بدانیم و نه تهدید، گفت: نکته دیگر آن است که مسیحیتی که مد نظر ماست مسیحیت مطلوب نیست ولی به هر حال امروز این دین  دارای دو میلیارد پیرو است و روی اخلاقیات و صلح و دوستی و رفع تبعیض تبلیغ و تاکید می کند و پاپ نیز به خصوص بیان می کند که امروز جهان در مسیر جنگ ثروت است که باید از این مباحث در جهت اصلاح جهان کنونی استفاده کرد.

وی با اشاره به لزوم حمایت از تشکل ها و نهادهای دینی در کشور که بعضا زیر نظر مقام معظم رهبری و یا تحت پوشش دولت در عرصه تبلیغ دینی فعالیت می کنند ، افزود: این سازمان ها ظرفیت و قدرت لازم را برای انجام امور تبلیغی دارند و باید تقویت شوند؛ متاسفانه در حال حاضر برخی از این نهادها در کنج و زاویه هستند و کسی به آنها اهمیت نمی دهد و ما به خصوص برای تعامل با جهان مسیحیت نیاز داریم که این نهادها نقش آفرینی بهتر و فعالانه تری داشته باشند.

وی یادآور شد: این دوره که دهمین دوره گفتگوی اسلام و مسیحیت بود محوریتش این بود که افراط و خشونت از جایگاه اسلام و مسیحیت مورد بحث و گفتگو قرار گیرد و با رویکرد عقلانی به دین ، جریان خشونت و افراط چگونه تعریف خواهد شد و در مقابل آن باید چه کرد؟

این اندیشمند و متفکر علوم انسانی گفت: اگر بخواهیم این بحث را از جایگاه مسیحیت دنبال کنیم به این دلیل که آنها تفکر عقلانی را در بساط خود به شکل چندان ندارند دست آنها تهی است ولی اسلام با تفکر عقلی جلو رفته است و به روز بودن اسلام نیز به همین دلیل است؛ اما آنها از حوزه دین بیرون آمده اند و به یک سلوک اخلاقی بسنده کرده اند و از این حیث در خلال همین گفتگو ها و نشست ها عقلانیت را می پذیرند.

وی همچنین در خصوص ترکیب هیئت ایرانی و کلیات مباحث مطرح شده از سوی آنان ابراز داشت: گروهی که در این زمینه امسال انتخاب شده بود تیم مناسبی بود و با حضور عالمانه و مقالاتی که ارایه شد حقیقتاً سطح هیئت ما بالاتر از هیئت مسیحی بود به این خاطر که اساس تفکر دینی در این مباحث بیان شد و ما بدون اینکه بخواهیم نقد تند داشته باشیم، رویکرد تفکر عقلانی و رویکرد دین را مطرح کرده و جریان های خشونت گرا و افراطی را محکوم نموده و بیان کردیم که دین اساسا به دلیل اینکه با قلوب و عقول کار دارد جای خشونت و زور نیست و خشونت زمانی است که بخواهیم مطلبی را از روی هوا و هوس بیان کنیم.

وی اضافه کرد: این هیئت 13نفره مرکب از حوزویان و دانشگاهیان بود و حضور افراد باتجربه ای چون حجت الاسلام والمسلمین دکتر مسجد جامعی به غنای این هیئت از جایگاه شناخت و تاثیرگذاری وزانت زیادی بخشیده بود؛ ایشان با جناب پاپ به زبان ایتالیایی صحبت کرد و به خوبی جایگاه مسیحیت را برایش ترسیم کرد و نشان داد که ما نسبت به موقعیت آنها ناشناخته نیستیم.