چکیده:

همزیستی نوعی ارتباط و معاشرت انسانها با افکار، عقاید و گرایشات مختلف در کنار یکدیگر می باشد. از آنجا که انسان موجودی اجتماعی است به ناچار برای رفع نیازها و پیشرفت ها به تجربیات و تخصص های دیگران با هر نوع گرایش و عقیده ای احتیاج دارد و این رفع نیازها امکان پذیر نیست مگر با نوعی همزیستی مسالمت آمیز در کنار یکدیگر. در این میان برخی تفکرات و عقاید به خاطر خوی استکباری که دارند قوانینی برای همزیستی تعریف می کنند که موجب بهره وری خود و استثمار دیگران باشد و ما در این نوشتار در صددیم تا اصول و راهکارهایی که موجب همزیستی اجتماعی انسانها با هر نوع عقیده و گرایشی می شود را از منظر قرآن کریم بررسی کنیم. وقتی آیات مرتبط با همزیستی مسالمت آمیز را در سیر نزول سور قرآن مورد بررسی قرار دادیم این نکات مورد توجه قرار گرفت؛ در ابتدای نزول قرآن مسلمانان میان مشرکان در اقلیت بوده اند و پس از هجرت پیامبر(صلی الله علیه و آله) به مدینه و تشکیل حکومت اسلامی، مسلمانان نسبت به مشرکان و اهل کتاب در اکثریت قرار می گیرند و مهم راهکارهایی است که قرآن کریم متناسب با شرایط و شرایع مختلف در سیر این تحولات برای همزیستی بیان می کند که می تواند الگویی کاربردی برای همه جوامع قرار گیرد. اصولی که در سیر نزول برای همزیستی مسالمت آمیز بیان شده عبارتند از: اصل مقابله به مثل، اصل پایبندی به اصول مشترک، اصل عدم توهین به مقدسات دیگران، اصل صلح، اصل مذاکره و گفتگو، اصل پایبندی به عهود، اصل آزادی عقیده، اصل مدارا، اصل عفو و صفح، اصل تکریم. راهکارهایی که در سیر نزول برای همزیستی مسالمت بیان شده: تقیّه، پایبندی بر عقاید مشترک، احسان به والدین غیرمسلمان، قصاص عادلانه، عدالت در گفتار، رعایت فرهنگ محاوره، اقتدار و تسالم. در این نوشتار سعی بر این بوده است تا ابتدا ترتیب نزول سور قرآن کریم با توجه به منابع و کتب تفسیری که بر اساس ترتیب نزول نوشته شده اند؛ استخراج شود و سپس با روش اجتهادی و عقلی، آیاتی که مرتبط با موضوع همزیستی مسالمت آمیز بوده را از دیدگاه مفسرین، به خصوص آیت الله جوادی آملی استفاده کنیم. کلیدواژه ها: همزیستی مسالمت آمیز، قرآن کریم، آیت الله جوادی آملی، تسنیم.