به گزارش خبرنگار معارف ایرنا آیت الله جوادی آملی روز دوشنبه با ارسال یک پیام ویدیوئی به دومین همایش قرآن و معرفت شناسی که در دانشگاه علامه طباطبایی برگزار شد، نکاتی فلسفی و علمی درباره علم حصولی و شهودی ارائه داد.
صاحب تفسیر تسنیم گفت: قرآن بر روی علم و نه وجود ذهنی عنایتی ویژه دارد و اگرچه این اصطلاحات علمی در قرآن نیامده و در حکمت متعالیه مطرح شده ولی اساس علم معرفت است.
وی افزود: آنچه غافل مانده علم است و آنچه فراگیر است وجود ذهنی است و صدر المتالهین بین وجود ذهنی و علم تفاوت قائل شده است. یعنی هرچه درون انسان است علم نیست و بخشی معلوم و بخشی وجود ذهنی است.
جوادی آملی همچنین گفت: قرآن علم را نور می داند و آن را به علم الیقین، عین الیقین و حق الیقین تقسیم می کند و علم الیقین زمانی به عین الیقین و سپس حق الیقین می رسد که وجود خارجی باشد و نه ذهن و در معرفت شناسی مساله معرفت مغفول مانده است.

** گوهر اصلی انسان معرفت است
این فیلسوف گفت: انسان یک روح ملکوتی دارد که نه زمان دارد و نه مکان و نه تهی خلق شده و نه عاریتی است ولی آنچه مربوط به گوهر اصلی اوست معرفت است و خدا فرمود هیچ انسانی را ناقص الخلقه نیافریدم.
وی با استناد به آیات هفتم تا دهم سوره شمس گفت: این آیات مبتنی بر شناخت نفس است که با علم شهودی شناخته می شود و قرآن محسوسات را به عنوان تجربه به انسان معرفی کرده تا از تجربه به تجرید برسد وفرمود افلا ینظرون الی الابل کیف خلقت. آیا به آفرینش شتر توجه نمی کنند.
جوادی آملی، بر تفکر بنی اسرائیلی خط بطلان کشید و گفت: تجربه بدون تجرید تفکر بنی اسرائیلی است که چیزی را می پرستند که محسوس باشد درحالی که برای رسیدن به یقین در هر چیزی نیازمند برهان هستیم.
وی تاکید کرد: مسائل تجربی باید به بارگاه تجرید راه یابد تا به یقین تبدیل شود و به دنبال آن ایمان حاصل شود و عقل باید محصول کارگاه علم را به بارگاه عمل برساند و آن را با جان خود گره بزند تا به ایمان دست یابد.

** جامعه عقلانی گذرنامه برهان دارد
این مرجع تقلید افزود: خدا بر جامعه جاهلی خط بطلان کشید و جامعه عقلانی را تاسیس کرد و اگر کسی بخواهد نظر دهد و چیزی را اثبات یا نفی کند باید گذرنامه داشته باشد که نام آن برهان است.
وی اضافه کرد: علم یا از درون می جوشد که مربوط به پیامبران است یا از راه برهانی حاصل می شود که از معلم و استاد به دست می آید و اگر کسی چشمه جوشان و گوش شنوا نداشته باشد، همچون مزرعه ای است که خواهد خشکید.

** علم صاحبخانه و علوم میهمان
جوادی آملی گفت: علمی داریم به عنوان صاحبخانه و علومی هم میهمان هستند و باید به گونه ای میهمان ها را دعوت کنیم که با صاحبخانه هماهنگ باشد.
وی با اشاره به آیه 'فالهمها فجورها و تقویها' گفت: علوم میهمان مانند فقه، اصول، ادبیات، فیزیک، شیمی و مانند آن است و تا زمانی که در معرفت شناسی و معروف های حوزه و دانشگاه غرق هستیم به ما می گویند مشکلات نظری را باید با مصداق حل کرد نه مفهوم.
جوادی آملی افزود: آفت ادراک ما همان قیل و قال است و حل کردن مفهوم نظری با مفهوم بدیهی کار روزانه ماست ولی آنچه مهم است حل کردن مفهوم نظری با مصداق خارجی است.
آیت الله علی اکبر رشاد رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی نیز از اهمیت معرفت شناسی سخن گفت و با گرامیداشت دهه فجر اظهار داشت: اگر انقلاب اسلامی رخ نمی داد، چیزی به نام معرفت شناسی در ایران مطرح نمی شد و مسائلی همچون معرفت شناسی و فلسفه ذهن و بسیاری از مباحث جدیدی که در دو دهه اخیر مطرح شده، تحت تاثیر فضای انقلاب و تاثیرات انقلاب در معرفت شناسی است.
وی با طرح بعضی از مسائل فلسفی و فقهی گفت: تمام ادله فقهی و اصولی در فهم دین از نظر معرفت شناسی کاربرد دارد و حتی معتقدم در اصول عملیه نیز دارای کاربرد است.

** دانشگاه خوب کدام است؟
حسین سلیمی رئیس دانشگاه علامه طباطبائی هم گفت: دانشگاه خوب دانشگاهی است که بتوانیم به پرسش های بیشتری دست یابیم نه اینکه پاسخ های بیشتری بدهیم.
وی افزود: امروز در گستره وسیع مباحث معرفت شناسانه قرار داریم و در تمام رشته های علوم انسانی از اقتصاد و جامعه شناسی تا علوم ارتباطات و علوم سیاسی با پرسش های معرفت شناسانه رو به رو هستیم.
رئیس دانشگاه علامه طباطبائی اضافه کرد: مسلمانان همواره در طول تاریخ در مقابل پرسش های معرفت شناسانه قرار گرفتند که بسیاری از این سوالات به حوزه سیاست کشیده شده و پس از ورود تفکر یونانی به میان مسلمانان با سوالاتی دیگر در این حوزه رو به رو شدیم.

** تنها گروه معرفت شناسی در ایران
حجت الاسلام علیرضا قائمی نیا دبیر علمی دومین همایش قرآن و معرفت شناسی نیز با ارائه گزارشی از فعالیت های مقدماتی این همایش گفت: بررسی حوزه مطالعات قرآنی و معرفت شناسی از مهمترین مباحث فکری امروز است و در گذشته این موضوع در فلسفه یا فلسفه اسلامی بررسی می شد.
وی از گروه معرفت شناسی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی به عنوان تنها گروه معرفت شناسی در ایران یاد کرد و گفت: معرفت شناسی تطبیقی یکی از مهمترین برنامه های این گروه بوده و به همین دلیل تصمیم گرفته شد تا همایشی فراملی در حوزه معرفت شناسی و مطالعات قرآنی برگزار شود.
این استاد حوزه و دانشگاه از ظرفیت های این همایش سخن گفت و اظهار داشت: در اولین همایش قرآن و معرفت شناسی مقالاتی از خارج کشور به دستمان رسید ولی چون این همایش در سطح ملی تدارک دیده شده بود، از این مقالات استفاده نکردیم.
وی افزود: آیت الله جوادی آملی با توجه به چالش های فکری این حوزه تاکید بر برگزاری این همایش در گستره بین المللی داشتند.
قائمی نیا همچنین گفت: مقالاتی که در این همایش ارائه شده از سوی گروه معرفت شناسی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، گروه فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی و برخی دیگر از مراکز علمی و پژوهشی است.

** نخستین شاخصه مومنان از نگاه قرآن ریشه معرفتی دارد
آیت الله محمود محمدی عراقی با ارائه بحثی تحت عنوان تمایزهای مهم مبنایی در موضوع معرفت شناسی قرآنی گفت: نخستین شاخصه برای معرفی مؤمنان در برابر کافران در قرآن ریشه معرفت شناسی دارد.
وی افزود: یکی از مهم ترین مباحث معرفت شناختی عبارت است از ایمان به غیب و حتی این موضوع در چالش های اساسی جهان بینی دینی با دیگر جهان بینی ها به مباحث معرفت شناختی باز می گردد.
عضو شورایعالی انقلاب فرهنگی همچنین گفت:قرآن با کلیدواژه غیب نه تنها معرفت شناسی بلکه عالم را در عین وحدت به دو عالم غیب و شهود تقسیم می کند، مباحث مطرح شده در قرآن بسیار علمی و کاربردی است.
وی اضافه کرد: معرفت از جمله مباحثی است که در فلسفه مدرن غرب نیز بسیار مورد توجه بوده و منابع و کتاب های بسیاری در این زمینه نوشته شده و حتی می توان ادعا کرد فلسفه جدید غرب با معرفت شناسی شروع می شود.
محمدی عراقی همچنین گفت: بیش از 300 آیه از آیات قرآن به موضوع معرفت شناسی می پردازد و در قرآن و متون دینی مطالب بسیار عمیقی وجود دارد، که کمتر روی آن کار شده است.
وی ضمن بررسی رابطه شناخت و معرفت با اخلاق و رابطه معرفت شناسی و ایمان به آفات معرفت از نگاه قرآن پرداخت.

** کتاب شهید مطهری نقطه عطفی در تاریخ فلسفه اسلامی
عبدالله نصری استاد فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی از کتاب اصول فلسفه و روش رئالیسم استاد شهید مرتضی مطهری به عنوان نقطه عطفی در تاریخ فلسفه اسلامی یاد کرد.
وی اظهار داشت: متاسفانه این کتاب در حوزه و دانشگاه کمتر مورد توجه قرار می گیرد ولی شهید مطهری بر آنتولوژی و هستی شناسی در لابلای مسائل فلسفی توجهی ویژه داشت.
این استاد فلسفه افزود: توجه به معرفت شناسی در فلسفه غرب مورد عنایت بسیاری از اندیشمندان همچون کانت و دکارت بوده ولی فیلسوفان اسلامی به طور مستقل به این بحث نپرداختند و بیشتر به مسائلی همچون وجودشناسی و هستی شناسی می پرداختند.
وی به دانشجویان رشته های فلسفه و علوم قرآنی پیشنهاد کرد تا دیدگاه های شهید مطهری درباره معرفت از دیدگاه قرآن را موضوع رساله های خود قرار دهند و گفت: علامه طباطبایی سرسلسله این حلقه است و اندیشمندانی همچون شهید مطهری، علامه محمد تقی جعفری و علامه جوادی آملی تحقیقات گسترده ای در این زمینه دارند.
نصری همچنین گفت: این چهار فیلسوف و قرآن شناس برجسته مباحث مهمی در این حوزه دارند و موضوع تحقیق و پژوهش برای دانشجویان بررسی نسبت معرفت شناسی فلسفی و معرفت شناسی قرآنی این فیلسوفان است.
وی افزود: البته نوع نگاه آیت الله جوادی آملی با مرحوم علامه طباطبائی اختلافی دارد و خوب است رساله ای در این زمینه به نگارش درآید و بررسی شود که این اختلافات چیست.

** میزگرد معرفت وحیانی
به گزارش ایرنا یکی از برنامه های این همایش برپایی میزگردی با عنوان معرفت وحیانی با حضور حجت الاسلام قائمی نیا و عبدالله نصری بود که برخی از مسائل تخصصی با حضور پژوهشگران و اساتید دانشگاه مطرح شد.
همچنین در این همایش قاسم حسن پور به ارائه مقاله ای تحت عنوان نظریه عقلی اعتدال گرایانه در معرفت پرداخت، غلامرضا ذکیانی رابطه معرفت و ایمان در قرآن را مطرح کرد، شعبان نصرتی به استعاره های مفهومی قلب در قرآن پرداخت و محمد عرب صالحی نیز از دخالت اجتناب ناپذیر پیش فرض ها در محک عقل و آیات قرآن سخن گفت.
دومین همایش قرآن و معرفت شناسی به همت پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و با همکاری دانشکده ادبیات دانشگاه علامه طباطبایی برگزار شد.
فراهنگ**1003**1027**خبرنگار: محمدرضا جعفرملک** انتشار: جواد دهقانی