راه نداشتن انتقاد در کار معصوم!

گاهی پرسیده می­شود که آیا می­توان به معصوم مانند پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) یا امام (علیه السلام) اعتراض و انتقاد کرد؟

 حضرت آیت­ الله جوادی آملی (دام ظله) در این باره مطالبی فرمودند که شیرین و خواندنی است:

 برای دیگران ـ یعنی غیرمعصوم ـ فقط شایسته است که برای فهمیدن مطلب از پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) یا امام(علیه السلام) سؤال استفهامي داشته باشند؛ چنان­که قرآن می­فرماید: ﴿وَ يَسْأَلُونَكَ عَنِ الرُّوحِ﴾؛ از شما دربارۀ روح می­پرسند.^[1] ﴿يَسْأَلُونَكَ عَنِ الْأَهِلَّةِ﴾؛ از شما دربارۀ ماه­ها می­پرسند.^[2] ﴿وَ يَسْأَلُونَكَ عَنِ الْمَحِيضِ﴾؛ از شما دربارۀ عادت ماهانه زنان می­پرسند^[3] که این پرسش­ها برای فهمیدن مطلب است. لکن سوال توبیخی و اعتراضی که آیه: ﴿فَلَنَسْأَلَنَّ الَّذِينَ أُرْسِلَ إِلَيْهِمْ وَ لَنَسْأَلَنَّ الْمُرْسَلِينَ﴾^[1] بدان اشاره دارد، درباره معصومان(علیهم السلام) جاری نیست. به چند دلیل:

1. به دلیل عقلی؛ یعنی اساسا جواز و منع، از گفتار و رفتار معصومان(علیهم السلام) به دست می­آید و دست دیگران از قانون حق خالی است. به دیگر سخن، برای انسانهاي کامل و معصوم، فقه یا قانون مدوّني نیست که اعمال آنان با آن سنجیده شود؛ زیرا خود «قول، فعل و تقرير» معصوم حجّت است بر خلاف کارهای غیر حجج الهی، مانند امتها، عالمان و مراجع تقلید که باید عمل آنها را با فقه و قوانين تنظيم شده سنجيد. این نکته کاشف از آن است که رفتار و گفتار معصومان(علیهم السلام) حق است و متوقف بر قانون دیگری نیست تا افراد حقّ پرسش اعتراضي و انتقادی داشته باشند.[4]

توضیح: همانگونه که قرآن، کتاب صامت الهی و منبع دین است، معصومان(علیهم السلام) هم که مفسّر آن هستند، هرگز از همدیگر جدا نمی­شوند^[5] و ذات اقدس الهي آنها را معصوم آفريد و همه علوم لازم را بدون واسطه يا با واسطه، به آنها عطا کرده است؛ بنابراین قول، فعل و تقرير آنها تفسیر قرآن و به عنوان سنّت، منبع دین است؛ پس خود آن بزرگواران مدار حق هستند و به همین دلیل رسول خدا(صلی الله علیه وآله و سلم) دربارۀ امیرمؤمنان(علیه السلام) فرمود: «عَلِيٌّ مَعَ الْحَقِّ وَ الْحَقُّ مَعَ عَلِيٍّ يَدُورُ حَيْثُمَا دَار»^[6] البته این جمله در بارۀ خود رسول الله(صلی الله علیه وآله و سلم) و قرآن نیز صادق است.^[7] پس قانون مدوّنی غیر از قرآن و خود معصومان(علیهم السلام)  که مفسر آن هستند، در میان نیست تا آنان با آن سنجیده شوند؛ زیرا خود آن بزرگواران منشأ دین، «صراط اقوم»^[8] و مرجع شناخت حق هستند.

2. قرآن در مورد پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: ﴿مَا يَنْطِقُ عَنِ الْهَوَي٭ إِنْ هُوَ إِلاَّ وَحْيٌ يُوحَي^[9]﴾؛ او تنها با فرمان خدا كار مي‌كنند و تا امر خدا نباشد، كاري از ايشان سر نمي‌زند. همین مضمون در زیارت جامعه دربارۀ امامان معصوم با جمله «لايسبقونه بالقول و هم بامره يعملون» نیز آمده است. آنان نه تنها با امر غير خدا كار نمي‌كنند؛ بلكه در بيان اوامر و نواهي الهي، خودسرانه عمل نکرده و در مقام عمل با ميل خود نيز كار نمي‌كنند؛ چون تمام خواسته‌هاي آنان، فاني در اراده خدا و مشيّت الهي است. آنان بندگان مكرَمي هستند كه در هيچ چيز بر ذات اقدس الهي سبقت نمي‌گيرند و اساساً جز با امر و اراده او كار نمي‌كنند».[10]

در زيارت آل ياسين به تمام حالات حضرت سلام داده می­شود: «اَلسَّلَامُ عَلَيْكَ حِينَ تَقْعُدُ، اَلسَّلَامُ عَلَيْكَ حِينَ تَقُوم‏، اَلسَّلَامُ عَلَيْكَ حِينَ تَقْرَأُ وَ تُبَيِّن‏»[11] بر نشستن، ايستادن و... حضرت سلام داده می­شود؛ چون اگر کسي معصوم باشد تمام قيام و قعودش به اذن حق است، همان­گونه که حضرت(صلی الله علیه و آله و سلم) در جريان وحی ﴿مَا يَنْطِقُ عَنِ الْهَوَي ٭ إِنْ هُوَ إِلاَّ وَحْيٌ يُوحَي﴾ است، در رفتارهای دیگر نیز ایشان بدون اذن حق و دریافت هدایت­های وحیانی اقدام نمی­کنند.