حج كه يادگار ابراهيم (ع) و ميراث همه پيامبران است، ركن وثيق و حبل متينی است كه يادش هر مشتاقی را بر زورق اميد می‌نشاند و نامش هماره با دريايی از آرزو همراه است.

اذان اول پيام توحيد را در سراپرده دل‌های مؤمنان می‌نشاند و بذر عشق و دانه شوق را در سرزمين جان می‌پروراند و همه را در ميقات الهی فرا می‌خواند، با احرام به حرم خويش می‌كشاند، به بلد امن مكه دعوت می‌كند، به زمزم و صفايش می‌رساند.

آن‌گاه شوق لقايش را در دل می‌نشاند، به خانه‌اش می‌برد و به وصالش بشارت می‌دهد، در عرفان عرفات خود غرقش می‌كند، در شب روشن مشعر طلوع بدون غروب خورشيد خود را می‌نماياند، به منای عشق می‌كشاند و در مسلخ آرزوها اسماعيل دوستی به غير او را ذبح می‌كند و شيطان و نفس سركش انسانی را با نار غضب رمی می‌كند و آن‌چه كه جلوه‌های محبت به اوست به نور رحمت جذب می‌كند، آن‌گاه خالص كرده واصل می‌كند، به درون كعبه می‌خواند تا خود درون كعبه دل درآيد.

اما اذان دوم كه با صلای ابراهيمی، بيان شد و با صلابت علوی تثبيت شد، حج حقيقی را كه حضور فرهنگ اصيل آن در همه عرصه‌های زندگی است، به گوش جان می‌رساند. حج، كنگره جاودان و ديوان سراسر آيين دين اسلام است.

حج، حقيقت وحدت، نماد عزت و ظهور شوكت جامعه اسلامی است. لبيك آن بارقه است و اذان آن صاعقه. اگر مروه‌اش صفا دارد و زمزم آن وفا، رميش جفا دارد و سينه شياطين شرك و كفر را می‌شكافد. از اين رو بايد هر دو اذان را شناخت و با هر دو آهنگ هماهنگ بود.

برای آشنا شدن به اين دو صلای آسمانی و اذان زمينی و برای پی بردن به حقايق و اسرار و حكمت‌های فراوان موجود در حج، مجموعه‌‌ آثار گفتاری و نوشتاری فقيه، حكيم و مفسر فرزانه، آيت‌الله جوادی آملی درباره‌‌ حج و زيارت، تنظيم و تدوين شده و با بازنگری ايشان و اصلاح، تكميل و اضافات فراوان غنا يافته، بر مطلوبيت آن افزوده شده و به مشتاقان معارف عرضه می‌‌شود.

اين كتاب كه مشتمل بر چهار بخش مرتبط با هم است، مجموعه كاملی است كه از آغاز سفر حج تا انجام آن را در بر می‌گيرد.

 عناوين بخش‌های چهارگانه كتاب عبارت است از: ۱ ـ ابعاد حج

 ۲ ـ اماكن حج

 ۳ ـ مناسك حج

۴ ـ زيارت، كه هر يك از بخش‌ها، فصولی را در بر دارد و مجموعه آن‌ها به ۳۶ فصل می‌رسد.

بخش نخست كه بيشتر به تبيين جايگاه، اهميت و نظام حج در اسلام می‌پردازد، شامل مباحثی كلی درباره‌‌ ابعاد حج است كه بر ديگر مباحث كتاب پرتوافكن است. از اين رو در بخش‌های ديگر، گاه مصاديقی از اين بحث‌های كلی ارائه می‌شود؛ مانند بيان نمودهای توحيد در حج، نقش ولايت در شئون حج و سيرت حج‌گزار.

بخش‌های دوم و سوم كه بر اساس ترتيب مناسك عمره و حج تنظيم شده، شامل بحث‌هايی درباره برخی از معارف و اسرار و ويژگی‌های اماكن و مناسك حج و نيز بيان شرايط، اوصاف و مراتب حج‌گزاران و زائران است.

بخش چهارم نيز به بيان معارفی درباره‌‌ زيارت اختصاص داده شده؛ زيرا كمال و تمام حج به حضور در نزد پيشوای معصوم (ع) است و بدين لحاظ مستحب است سفر حج به زيارت خاندان نبوت و امامت (ع) ختم شود. از خصايص ارزشمند اين كتاب كثرت و تنوع پانوشت‌ها و منابع ارجاعی است كه رهگشای محققان و پژوهشگران اين‌گونه مباحث خواهد بود.