بسم الله الرحمن الرحیم

وضعیت رؤیت‌پذیری هلال ربیع الاول 1439

برای بیان وضعیت رؤیت‌پذیری هلال ربیع الاول 1439 (در روز شنبه 29 صفر برابر با 27 آبان 1396 و روز یک‌شنبه 30 صفر برابر با 28 آبان 1396)، در این‌جا به طور خلاصه چند نکته یادآوری می‌شود تا مفاد جدول‌ و نقشه‌ای که در ادامه می‌آیند، روشن‌تر گردد:

ـ مقارنۀ ماه و خورشید: در هر ماه، طول دایرة البروجی ماه و خورشید برای لحظه‌ای با یکدیگر برابر می‌شوند و به عبارت دیگر، نسبت به یکدیگر به کمترین جدایی زاویه‌ای می‌رسند. به این حالت،‌ مقارنۀ ماه و خورشید گفته می‌شود. در حالت مقارنه و ساعاتی قبل و بعد از آن (که اصطلاحاً گفته می‌شود ماه در محاق است)، هلال به هیچ وجه قابل رؤیت نیست.

ـ جدایی زاویه‌ای (بین دو جرم سماوی): زاویه‌ای که رأس آن، چشم ناظر است و دو ضلع آن از دو جرم سماوی (مانند دو ستاره) می‌گذرد. در این‌جا مقصود جدایی زاویه‌ای بین ماه و خورشید است.

ـ مکث ماه: در روز آخر ماه قمری، مدتی که طول می‌کشد تا پس از غروب خورشید، ماه غروب کند، مدت مکث ماه یا مکث ماه نامیده می‌شود.

ـ سن ماه: مدت زمان گذشته از زمان مقارنۀ ماه و خورشید، سنّ ماه نام دارد.

ـ ارتفاع هلال: کمترین جدایی زاویه‌ای ماه از لبۀ افق.

ـ درصد روشن سطح ماه: درصد نسبت روشن سطح قرص ماه به کل قرص.

ـ ضخامت هلال: جدایی زاویه‌ای دو لبۀ مرکز هلال.

ـ اختلاف سمت ماه و خورشید: زاويه‌ای است که رأس آن چشم ناظر و دو ضلع آن از دو نقطۀ محل عمود ماه و خورشيد بر روی افق می‌گذرد. به عبارت دیگر، مقدار جدایی زاویه‌ای دو نقطۀ برخورد عمود ماه و خورشيد بر روی افق، اختلاف سمت ماه و خورشید است. از دید ناظر، اگر ماه در سمت راست خورشید واقع شود، مقدار اختلاف سمت ماه و خورشید با علامت مثبت و در صورتی که در سمت چپ خورشید قرار گیرد، با علامت منفی نشان داده می‌شود.

ـ فاصلۀ ماه از زمین: فاصلۀ طولی بین مراکز ماه و زمین.

 در نقشۀ رؤیت هلال که در پی می‌آید، چگونگی رؤیت‌پذیری هلال در مناطق متعارف زمین از نظر اوقات شرعی (مناطقی که در آن‌جا وضعیت اوقات شرعی عادی است)، به طور تقریبی نشان داده شده است. مفهوم رنگ‌های به کار رفته در نقشه برای نواحی مختلف چنین است:

در غروب روز 27 آبان 1396 در ایران، جدایی زاویه‌ای ماه و خورشید حدود چهار و نیم درجه است، بنابر این در این روز هلال به هیچ وجه قابل رؤیت نیست. اما در غروب روز 28 آبان 1396، به عنوان نمونه برای تهران، مشخصات رؤیت‌پذیری هلال چنین است:

همچنین نقشۀ مناطق رؤیت‌پذیری هلال در روز 28 آبان مطابق شکل زیر است:

نتیجه: هلال ربیع الاول 1439 در روز شنبه 27 آبان 1396 به هیچ وجه قابل رؤیت نیست. اما روز یک‌شنبه 28 مهر، در خیلی از مناطق زمین رؤیت می‌شود. این هلال در نواحی مختلف ایران رؤیت خواهد شد. بنابر این، روز دوشنبه 29 آبان 1396 برابر با اول ربیع الاول 1439 خواهد بود.

مهدی سهرابی

25/‌8‌/‌1396